Wyrażenia gwarowe. Regionalizm. Jak dokonać przekładu?

Tekst w wersji audio. Podcast:

Dzień dobry moi drodzy!

Nieustanny rozwój, nauka, zgłębianie tajników językoznawstwa, dociekliwość-cechy wpisane w zawód tłumacza.

Inspiracją do dzisiejszego wpisu posłużyły wyrażenia:”brejdak”, „dla mnie”, „na tygodniu”, „ziemniaki”, „na pole”, „na dwór”.

Gwara białostocka, lubelska i mazurska jest mi szczególnie bliska.

Czy znacie niniejsze sformułowania?

Więcej wyrażeń z regionów Kujaw, Kaliskiego, Kieleckiego, Lubelskiego, Podlasia i Łomżyńskiego dostępnych jest na stronie: https://ryneklubelski.pl/gwara-m-lublina/

Tylko część języków ma jeden standard monocentryczny, większość języków ma charakter policentryczny.

W przeszłości mówienie gwarą świadczyło o gorszym sposobie komunikowania się.

Między gwarami i językiem standardowym istnieją warianty regionalne i wiążące się z nimi cechy języka potocznego.

Problemem jest odgraniczenie regionalizmów od dialektyzmów.

Cząstkę definicji opisuje Walery Piskarek[1], który pokazuje, że regionalizmy występują w różnych miejscach np. w Warszawie mówi się kartofle, w Krakowie- ziemniaki, a w Poznaniu-pyrki.

Powszechnie jest wiadomo, że na gwary polskie wpłynęła II wojna światowa i wpływy polityczne.

Likwidowano gwary kresowe i nie pozwalano na zajmowanie przez osoby mówiące w jednej gwarze jednego obszaru.

Jednocześnie ośmieszano osoby mówiące gwarą, określano jako osoby prymitywne.

Osobiście cieszę się, że w obecnych czasach docenia się gwary, edukuje się na temat folkloru.

Uważam, że edukacja regionalna jest bardzo ważna.

Uczy nas nie tylko zamierzchłych czasów, ale przede wszystkim pomaga zrozumieć mentalność danego obszaru.

Gwara w Polsce została ujęta w dziełach literackich takich jak Chłopi, Wesele czy filmie Czterej Pancerni czy Pies.

Czy tłumacz dokonuje przekładu gwary?

Zdarza się, że tłumacz znajduje się w sytuacji bez wyjścia. Bywa, że tłumacz nie ma możliwości przełożenia literatury gwarowej na gwarę innego języka.

Dlaczego?

Literatura traci swój folklor.

Świadomi tłumacze nie podejmują się tłumaczenia dzieł dokonanych w gwarach.

Zdarza się, że odsyłają do zaufanych kolegów i koleżanek, którzy są specjalistami w danej dziedzinie.

Z pewnością przemknęła Wam myśl w głowie: „A jak wygląda sytuacja w przypadku regionalizmów?”

Kiedy tłumacz nie zna słowa, nie znajduje tłumaczenia w kilku słownikach to jest to znak, że z pewnością mamy do czynienia ze słowem o charakterze regionalnym.

Zdarza się, że niniejsze słowa nie mają swojego odpowiednika w języku polskim. Jak dokonać przekładu w takiej sytuacji?

Tłumacz stoi przed dwoma problemami.

Po pierwsze przed rozpoznaniem regionalizmu na płaszczyźnie leksykalnej i gramatycznej.

Po drugie jak wykonać tłumaczenie niniejszego wariantu.

W większości należy zastosować język standardowy z dokładnym komentarzem, zawartym w przypisie tłumacza.

Zawsze czytam uwagi tłumacza, a Wy?

Jednocześnie dodatkowe wyjaśnienia dają dużą wiedzę osobom, które znają temat lub chcą pogłębić swoją wiedzę.

Historia narodu, gwary jest niezwykle istotna w budowaniu własnej świadomości czy obszaru, który nas interesuje.

Z przyjemnością przeczytam Wasze wyrażenia, które znacie a być może są innym obce?

Jaki jest Wasz stosunek do regionalizmów, wyrażeń gwarowych?

Tymczasem idę na dwór ze swoją bulwą 😉

Uściski.

---

[1] Pisarek, W., 1992, „Regionalizm”, [w:] Encyklopedia języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Krakow, s. 283.