Fałszywi przyjaciele tłumacza

Tekst w wersji audio. Podcast:

Dzień dobry społeczności!

W poprzednim wpisie podzieliłam się z Wami opinią jak sytuacja związana z wojną na Ukrainie wpłynęła na środowisko tłumaczy (tutaj).

Zapotrzebowanie na języki obce nieustannie rośnie.

Cieszymy się, że nasi przyjaciele z Ukrainy również zgłębiają tajniki języka polskiego.

W dzisiejszym wpisie przybliżam zjawisko „fałszywych przyjaciół”.

Tłumacz napotyka różne problemy wynikające z rozbieżności języków w ich

strukturach gramatycznych, składniowych i leksykalnych.

Jednym z tych problemów jest kategoria słów, tzw. „Fałszywi przyjaciele tłumacza”. 

Fałszywi przyjaciele to słowa, które w różnych językach mają podobną wymowę lub pisownię, ale inne znaczenie.

 Po raz pierwszy zjawisko to zostało wspomniane w pracach naukowców w 1884 r, termin „fałszywi przyjaciele” wkroczył do literatury jako kalka językowa francuskiego terminu faux amis, który w 1928 r. stworzyli dwaj francuscy językoznawcy Maxime Koessler i Jules Derocquigny.

 Inspiracją do stworzenia artykułu było zjawisko fałszywych przyjaciół w

języku rosyjskim- ложные друзья, w innych językach (ang. false friends, niem. Falsche Freunde, wł. falsi amici).

Od ponad 80 lat badania nie tylko nie rozstrzygnęły kwestii terminologicznych, lecz nie przyniosły odpowiedzi na pytanie, co należy rozumieć pod pojęciem fałszywych przyjaciół.

W polskojęzycznej literaturze przedmiotu spotykamy określenia: heterofemia międzyjęzykowa, relacja mylących podobieństw międzyjęzykowych, tautonimy. Występowanie tautonimów prowadzi do wielu błędów podczas tłumaczenia.

To zwodnicze podobieństwo jest przyczyną wielu nieporozumień i trudności w komunikacji.

W pracach językoznawców termin fałszywi przyjaciele to wyrazy:

•  wyrazy występujące w dwóch (lub więcej) językach, mające identyczną lub podobną formę (graficzną i/lub fonetyczną), lecz różne znaczenia
•  wyrazy o tym samym znaczeniu, ale różnej pisowni
•  wyrazy z nietypowymi różnicami w zakresie wymowy
•  wyrazy tego samego języka, które w różnych okresach historycznych wykazują odmienne znaczenia

Jedyną możliwością uniknięcia fałszywych przyjaciół jest nieustanne pogłębianie swojej wiedzy i poddawanie w wątpliwość swojej nieomylności.

Najbardziej popularni „fałszywi przyjaciele” w języku rosyjskim oprócz wyżej wymienionych to: stół i krzesło.  W języku rosyjskim  podobna wymowa a inne znaczenie : стул-krzesło, кресло-fotel.

 Jakie zwodnicze słowa spotkaliście? Czy poprzez podobieństwo sprawiły trudność w komunikacji?

Uściski.

Sylwia.

Odwołania do literatury:

M. Koessler J. Derocquigny Les faux amis ou les trahisons du vocabulaire anglais, Paris, 1928.

R. Lipczuk Internacjonalizmy a „fałszywi przyjaciele tłumacza”. Kontakty języka polskiego z innymi językami na tle kontaktów kulturowych. Język a kultura, t. 7, red. J. Maćkiewicz, J. Siatkowski, 135-

143. Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1992